Γιώργος Ποταμίτης
Ιατρός Ω.Ρ.Λ
Στον κόσμο των θηλαστικών πολλά ζώα ροχαλίζουν όταν ο αυλός του ανώτερου αναπνευστικού απο-φραχθεί πέραν ενός ορίου στην αρχική του μοίρα.
Όμως το μοναδικό ον επί της γης (με εξαίρεση μια ράτσα σκύλου) που παρουσιάζει διακοπές της αναπνοής του κατά τον ύπνο είναι ο άνθρωπος.
Η εξέλιξη του ανθρώπου στο μόνο ον που έχει φωνή έχει δυστυχώς και το τίμημά του. Την άπνοια στον ύπνο.
Οι ανατομικές μεταβολές που υπέστη στον χρόνο ο αυλός του ανώτερου αναπνευστικού στον άνθρωπο, ώστε να εξασφαλισθεί απαραίτητος χώρος και να μετατραπεί από αυλός αναπνοής και σε όργανο φώνησης, δημιούργησαν και τις προϋποθέσεις ανατομικές και λειτουργικές για την συμπλησίαση ακόμα και την σύμπτωση κατά σημεία των τοιχωμάτων του.
Σε ορισμένους ανθρώπους το ροχαλητό συνοδεύεται από πλήρεις διακοπές της αναπνοής που διαρκούν από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι και πάνω από ένα λεπτό.
Κατά τη διάρκεια των διακοπών αυτών σταματάει το ροχαλητό και ξαναρχίζει πιο έντονο όταν το άτομο ξαναρχίζει να αναπνέει. Οι διακοπές αυτές της αναπνοής ονομάζονται άπνοιες .
Εάν ένα άτομο εμφανίζει μεγάλο αριθμό απνοιών και παρουσιάζει ημερήσια υπνηλία , κόπωση, και άλλα συμπτώματα που οφείλονται στις άπνοιές του θεωρείται ότι πάσχει από το σύνδρομο της άπνοιας στον ύπνο.
Όταν οι άπνοιες είναι μικρού αριθμού και μικρής διάρκειας μπορεί να μην παρουσιάζεται κανένα σύμπτωμα και συνήθως αγνοείται και η ύπαρξή τους. Με την πάροδο των ετών, συχνά, ο αριθμός των απνοιών αυξάνεται και οι άνθρωποι αυτοί αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα από τα οποία μπορούμε να υποψιαστούμε το σύνδρομο της άπνοιας στον ύπνο. Στην αρχή μπορεί να εμφανίζονται λίγα απ’αυτά τα συμπτώματα και σε ελαφρά μορφή. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των απνοιών προστίθενται και τα άλλα συμπτώματα και επιβαρύνονται τα προϋπάρχοντα.
Οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο της άπνοιας στον ύπνο σχεδόν πάντα αναφέρουν ότι ροχαλίζουν από χρόνια.
Η σύζυγος ή ο σύζυγος παρατηρούν συχνά ότι το ροχαλητό και η αναπνοή τους σταματάει για λίγο, ενώ αυτοί προσπαθούν να αναπνεύσουν και κινείται ο θώρακας και η κοιλιά τους. Συχνά τους σκουντάνε με τον φόβο ότι έχουν πάψει να αναπνέουν. Οι ίδιοι οι ασθενείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται τις άπνοιες και σπάνια ξυπνάνε τελείως, με αίσθημα σαν να πνίγονται. Ο ύπνος τους είναι πολλές φορές ανήσυχος με στριφογυρίσματα και τινάγματα των χεριών και των ποδιών καθώς προσπαθούν να πάρουν αναπνοή. Η έντονη αυτή μυϊκή δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει και έντονο ιδρώτα. Συχνά εμφανίζουν νυχτερινή συχνουρία. Ξυνίλες και καούρες μπορεί να παρουσιάζονται λόγω αναγωγής του περιεχομένου του στομάχου.
Το πρωί ξυπνάνε πολλές φορές με πονοκέφαλο ή βάρος στο κεφάλι και ξερό λαιμό και στόμα και παραπονιούνται ότι δεν χόρτασαν ύπνο και δεν ξεκουράστηκαν. Συχνά γίνονται “νευρικοί” και κακόκεφοι ή στενοχωριούνται εύκολα. Ένα άλλο ιδιαίτερα σοβαρό σύμπτωμα που αναφέρουν πολλοί είναι η μείωση της σεξουαλικής ικανότητας.
Εκτός από αυτά τα συμπτώματα επειδή κάθε άπνοια προκαλεί πτώση του οξυγόνου τους αίματος και αύξηση του διοξειδίου του άνθρακος, σε ασθενείς με προϋπάρχουσα αναπνευστική νόσο ή στεφανιαία νόσο οι υποξαιμίες αυτές είναι επικίνδυνες για τη ζωή. Και αυτό γιατί το οξυγόνο στο αίμα πέφτει σε χπολύ χαμηλά επίπεδα με αποτέλεσμα την επιδείνωση της προϋπάρχουσας νόσου ή την εμφάνιση επικίνδυνων καρδιακών αρρυθμιών ακόμη και αιφνίδιου θανάτου. Αποτέλεσμα των απνοιών και της πτώσης του οξυγόνου στο αίμα είναι και η αύξηση της πίεσης του αίματος και η βλάβη της καρδιάς και των αγγείων. Έχει βρεθεί ότι το 30% των ασθενών με αρτηριακή υπέρταση εμφανίζει άπνοιες κατά τη διάρκεια του ύπνου. Για το λόγο αυτό οι υπερτασικοί που ροχαλίζουν χρειάζονται έλεγχο για να διαπιστωθεί αν παρουσιάζουν άπνοιες.
Οι άπνοιες αυτές χρειάζονται θεραπεία και αν διορθωθούν βελτιώνεται και η υπέρταση.
Περιφερικές (αποφρακτικές) και κεντρικές άπνοιες στον ύπνο
Η αποφρακτική άπνοια είναι ο πιο συχνός τύπος άπνοιας. Στην περίπτωση αυτή, οι μύες του φάρυγγα και η μαλακή υπερώα με τη σταφυλή χαλαρώνουν και τα τοιχώματα του φάρυγγα τείνουν να συμπέσουν, αποφράσσοντας τους αεραγωγούς και κάνοντας την αναπνοή εργώδη και θορυβώδη (ροχαλητό).
Η πλήρης σύμπτωση των τοιχωμάτων των αεραγωγών διακόπτει την αναπνοή τελείως. Όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται, κάποιος που βρίσκεται κοντά ακούει το ροχαλητό να σταματά για όσο χρόνο διαρκεί η διακοπή της αναπνοής. Όσο διαρκεί η άπνοια αυξάνονται οι αναπνευστικές προσπάθειες, καθώς οι μύες του θωρακικού τοιχώματος και το διάφραγμα εργάζονται εντονότερα.
Τελικά, ο ύπνος του πάσχοντος διαταράσσεται προσωρινά ( για λίγα δευτερόλεπτα) και από ένα βαθύ στάδιο ύπνου “αφυπνίζεται” σ” ένα ελαφρύτερο. Η “αφύπνιση” αυτή αυξάνει τον τόνο των μυών του φάρυγγα και ανοίγει τους αεραγωγούς. Με το άνοιγμα των αεραγωγών ξαναρχίζουν βαθιές αναπνοές κι έντονο το ροχαλητό που είχε σταματήσει. Οι “αφυπνίσεις” αυτές που είναι σύντομες αλλά απαραίτητες για να τερματιστούν οι άπνοιες, δεν γίνονται αντιληπτές και ο πάσχων δεν τις θυμάται το πρωί.
Οι άπνοιες και οι “αφυπνίσεις” μπορεί να είναι πολλές δεκάδες ή εκατοντάδες κάθε νύχτα.
Κάθε φορά που σταματάει η αναπνοή, το οξυγόνο στο αίμα μειώνεται και η καρδιά πρέπει να δουλέψει πιο έντονα για να κυκλοφορήσει το αίμα.
Πολυάριθμες ιατρικές μελέτες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δείξει ότι η αποφρακτική υπνική άπνοια, όταν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να ευθύνεται για αρτηριακή υπέρταση, αύξηση της συχνότητας της στεφανιαίας νόσου, του εμφράγματος του μυοκαρδίου, των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και της καρδιακής ανεπάρκειας.
Τα οινοπνευματώδη, τα ηρεμιστικά και τα υπνωτικά, εάν ληφθούν προ του ύπνου, χαλαρώνουν περισσότερο το μυϊκό τόνο και προδιαθέτουν σε στένωση των αεραγωγών. Οι περισσότεροι άνθρωποι με αποφρακτικές άπνοιες, δεν έχουν κάποια εμφανή ανατομική ανωμαλία που να σχετίζεται με την προβληματική αναπνοή τους κατά τη διάρκεια του ύπνου. Για τη διαταραχή της αποφρακτικής άπνοιας ενδέχεται να παίζουν κάποιον επιβαρυντικό ρόλο ένας ή περισσότεροι από τους παρακάτω παράγοντες: Κάποιοι πάσχοντες έχουν μικρότερη κάτω γνάθο ή μικρότερο άνοιγμα του φάρυγγα, μερικοί έχουν μεγάλη γλώσσα, μεγάλες αμυγδαλές ή άλλους ιστούς που στενεύουν την είσοδο των αεραγωγών.
Η αποφρακτική άπνοια εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες με αυξημένο σωματικό βάρος. Η διαφορετική ανατομία του φάρυγγα και οι γυναικείες ορμόνες μπορεί να προστατεύουν τις γυναίκες μέχρι την εμμηνόπαυση.
Κεντρική άπνοια στον ύπνο
Σε αυτό τον τύπο άπνοιας οι αεραγωγοί μπορεί να παραμένουν ανοικτοί, αλλά το διάφραγμα και οι θωρακικοί μύες σταματούν να εργάζονται, με αποτέλεσμα ο πάσχων να μην αναπνέει.
Η κεντρική άπνοια στον ύπνο απαντάται συχνότερα όσο προχωράει η ηλικία, ενώ ως συχνότερη αιτία εμφάνισής της θεωρείται η βαριά καρδιακή ανεπάρκεια. Περίπου ένα στα τέσσερα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών παρουσιάζουν κάποια διαταραχή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Στους περισσότερους το πρόβλημα είναι ήπιο. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο και σοβαρότερο στα άτομα που πάσχουν από άλλες παθήσεις, ειδικά νευρολογικές. Οι άνθρωποι με κεντρικές άπνοιες ξυπνούν πιο συχνά από αυτούς που πάσχουν από αποφρακτικές άπνοιες.
Προειδοποιητικά συμπτώματα της άπνοιας στον ύπνο
Το ροχαλητό, μερικές φορές, είναι τόσο δυνατό που ακούγεται στα διπλανά δωμάτια ή και στα διπλανά σπίτια. Το ροχαλητό χαρακτηρίζεται από παύσεις, οι οποίες διαρκούν από μερικά δευτερόλεπτα έως πάνω από ένα λεπτό, ενώ η σύντομη αυτή ησυχία διακόπτεται από απότομη επανέναρξη του ροχαλητού.
Μερικοί άνθρωποι δεν αναπνέουν καθόλου έως και τα τρία τέταρτα του ύπνου τους.
Λόγω των απνοιών ο ύπνος διαταράσσεται, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται υπνηλία την ημέρα που συχνά παρεμποδίζει την επαγγελματική κα προσωπική ζωή. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από άπνοιες στον ύπνο ενδέχεται να κοιμηθούν σε ακατάλληλες στιγμές όπως, π.χ. στην εργασία τους ή ενώ οδηγούν το αυτοκίνητό τους. Οι έρευνες που έχουν γίνει έδειξαν ότι οι πάσχοντες από άπνοιες στον ύπνο έχουν τρεις έως πέντε φορές περισσότερα αυτοκινητιστικά ατυχήματα από το μέσο όρο του συνολικού πληθυσμού.
Επίσης, αυτά τα άτομα δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σε αυτό που κάνουν, μπορεί να ξεχνούν, να εκνευρίζονται εύκολα, να έχουν άγχος ή στενοχώρια.
Αυτά τα προβλήματα είτε έχουν εμφανιστεί το τελευταίο διάστημα είτε υπάρχουν από χρόνια. Ο πάσχων συχνά δεν τα αναγνωρίζει ο ίδιος ή υποτιμά τη σοβαρότητά τους. Κοντινά τους άτομα όμως διαπιστώνουν κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά ή στη διάθεσή τους .
Κάποιες όμως φορές ο πάσχων ζητάει ιατρική βοήθεια, λόγω προβλημάτων στον ύπνο του. Μπορεί να ξυπνάει συχνά με αίσθημα ασφυξίας, ο ύπνος του να είναι ανήσυχος με τινάγματα των χεριών και των ποδιών ή να σηκώνεται αρκετές φορές για να ουρήσει. Παραπονείται για πρωινούς πονοκεφάλους. Χάνει το ενδιαφέρον του για το σεξ και μερικές φορές εμφανίζει αδυναμία στύσης.
