Ο ύπνος

Πέτρος Οικονομίδης
Πνευμονολόγος

Ο ΥΠΝΟΣ

Ο ύπνος είναι μια κατάσταση έλλειψης συνείδησης στην οποία ο εγκέφαλος είναι σχετικά πιο ευαίσθητος σε εσωτερικά από εξωτερικά ερεθίσματα. Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται σταδιακά ολο και λιγότερο τα οπτικά, ακουστικά και άλλα περιβαλλοντικά ερεθίσματα κατά τη διάρκεια της μετάβασης από την εγρήγορση στον ύπνο.
Ο κανονικός ύπνος χωρίζεται στον ύπνο μη ταχείας κίνησης των ματιών (NREM) και στον ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών (REM). Ο ύπνος NREM διαιρείται περαιτέρω σε προοδευτικά βαθύτερα στάδια ύπνου: στάδιο Ν1, στάδιο Ν2 και στάδιο Ν3 (βαθύς ύπνος ή κυμάτων δέλτα). Καθώς εξελίσσονται τα στάδια NREM, απαιτούνται ισχυρότερα ερεθίσματα για να οδηγήσουν σε αφύπνιση. Ο ύπνος R (ύπνος REM) διακρίνεται σε τονικός και φασικός. Ο φασικός REM χαρακτηρίζεται από ταχείες κινήσεις των ματιών, συσπάσεις των μυών και αναπνευστική μεταβλητότητα. Στον τονικό REM απουσιάζουν οι κινήσεις των ματιών.
Ο ύπνος NREM συνήθως ξεκινά στα ελαφρύτερα στάδια N1 και N2 και βαθμιαία γίνεται βαθύτερος και οδηγεί στον ύπνο βραδέων κυμάτων Ν3, όπως αποδεικνύεται από τα δέλτα κύματα υψηλότερης τάσης. Ο ύπνος REM ακολουθεί τον ύπνο NREM και εμφανίζεται 4-5 φορές κατά τη διάρκεια μιας κανονικής νύχτας 8 ωρών ύπνου. Η πρώτη περίοδος REM της νύχτας μπορεί να είναι μικρότερη από 10 λεπτά σε διάρκεια, ενώ η τελευταία μπορεί να υπερβαίνει τα 60 λεπτά. Οι κύκλοι NREM-REM μεταβάλλονται σε διάρκεια από 70-100 λεπτά αρχικά σε 90-120 λεπτά αργότερα τη νύχτα.
Συνήθως, ο ύπνος N3 εμφανίζεται περισσότερο στο πρώτο τρίτο της νύχτας, ενώ ο ύπνος REM κυριαρχεί στο τελευταίο τρίτο της νύχτας.

Υπνος στον ενήλικα

Το στάδιο N1 θεωρείται μετάβαση μεταξύ εγρήγορσης και ύπνου. Εμφανίζεται όταν επέρχεται ο ύπνος και συνήθως αντιπροσωπεύει το 2-5% του συνολικού χρόνου ύπνου. Το στάδιο Ν2 εμφανίζεται καθ 'όλη τη διάρκεια του ύπνου και αντιπροσωπεύει το 45-55% του συνολικού χρόνου ύπνου. Το στάδιο N3 εμφανίζεται κυρίως στο πρώτο τρίτο της νύχτας και αποτελεί το 5-15% του συνολικού χρόνου ύπνου. Το REM αντιπροσωπεύει το 20-25% του συνολικού χρόνου ύπνου και εμφανίζεται σε 4-5 φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Υπνος στα παιδιά

Τα βρέφη έχουν συνολικά μεγαλύτερο συνολικό χρόνο ύπνου από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα. ο χρόνος ύπνου τους μπορεί να χωριστεί σε πολλαπλές περιόδους. Στα νεογνά, η συνολική διάρκεια του ύπνου σε μια ημέρα μπορεί να είναι 14-16 ώρες. Κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών της ζωής, ο χρόνος ύπνου μειώνεται και στην ηλικία των 5-6 μηνών, ο ύπνος συμβαίνει καθόλη την διάρκεια της νύχτας και συνοδεύεται από έναν “υπνάκο” κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο ύπνος REM στα παιδιά αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού ύπνου εις βάρος του σταδίου Ν3.

Υπνος στον υπερήλικα

Στους ηλικιωμένους, η διάρκεια του σταδίου Ν3 μειώνεται και η διάρκεια του στάδιου Ν2 αυξάνεται αντισταθμιστικά. Ο λανθάνων χρόνος έλευσης του ύπνου αυξάνεται και ο αριθμός και η διάρκεια των αφυπνίσεων κατά την διάρκεια της νύχτας αυξάνουν. Αυτό συχνά προκαλεί αύξηση της συνολικής διάρκειας του χρόνου κατάκλισης και οδηγεί σε παράπονα για αϋπνία. Ο κατακερματισμός του ύπνου οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των αφυπνίσεων κατά τη διάρκεια της νύχτας και μπορεί να επιδεινωθεί από τις συννοσηρότητες που παρατηρούνται σε αυτές τις ηλικίες.