Ὁ ὄνειρος ή τὸ ὄνειρον ήταν αρχικά ο λεκτικός τύπος, για να δηλώσει αυτό που βλέπουμε στον ύπνο μας. Στον πληθυντικό τὰ ὄνειρα και κάποτε κάποτε τὰ ὀνείρατα συντρόφευαν τους στοχασμούς του ανθρώπου την ώρα που κοιμόταν. Φαίνεται ότι ο τύπος του πληθυντικού τὰ ὄνειρα επικράτησε και έτσι η λέξη, που έφθασε ως εμάς, είναι ουδετέρου γένους.
Ο θεός των ονείρων λεγόταν Ὄνειρος. Ο εν λόγω θεός ως αγγελιοφόρος του Δία έλεγε στους ανθρώπους αυτά που επρόκειτο να τους συμβούν. Ὄνειρος ή ὄνειρον ήταν κάθε ασταθές και αβέβαιο πράγμα. Σκιῇ εἴκελον ἤ καὶ ὀνείρῳ, έμοιαζαν στη σκιά ή και στο όνειρο οι ψυχές των ανθρώπων, που βρίσκονταν στον κάτω κόσμο ή στη χώρα των νεκρών, σύμφωνα με τη ραψωδία λ της Οδύσσειας, τη νέκυια. Δεν είχαν πραγματική υπόσταση.
Στην ίδια οικογένεια με το ὄνειρο είναι και το ὄναρ, που σημαίνει ακριβώς το ίδιο. Συνώνυμη λέξη στα παλαιότερα κείμενά μας ήταν το ἐνύπνιον.
Ας δούμε μερικές ακόμη ονειρικές ή ονειρώδεις λέξεις, που τείνουμε να τις ξεχάσουμε. Ξεχωρίζουμε την πολύ ποιητική ὀνηρήεις, ὀνηρήεισσα(=ονειρεμένος), από τους Ορφικούς Ύμνους, ὀνειροσκόπος ή ὀνειρόφρων, που ερμηνεύει τα όνειρα σε όσους πιστεύουν σε αυτά.
Θα ονειροπολήσουμε (όνειρο + πέλω, πέλομαι, δηλαδή μετακινούμαι) λίγο στα νέα ελληνικά, ονειρευόμενοι τις καλοκαιρινές διακοπές. Προς το παρόν φαντάζουν σαν ονειροφαντασιές μέσα στις τόσες δουλειές που έχουμε, κάτι σαν όνειρα καλοκαιρινής νυχτός κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Μπορεί κανείς να κάνει την πραγματικότητα που ζει να είναι ωραία και να φαίνεται σαν όνειρο. Αρκεί να βάλει λίγο τη φαντασία του να δουλέψει και να παραμερίσει τις δυσκολίες.
Μερικών τα όνειρα είναι μεγαλεπήβολα και μόνο στα όνειρά τους μπορούν να συμβούν τα όσα προσδοκούν. Αυτοί μάλλον ονειροβατούν και είναι δύσκολο να τους βγουν τα όνειρα.
Ένα διάσημο όνειρο είναι το αμερικανικό όνειρο, το περίφημο american dream, η ελπίδα γρήγορου πλουτισμού στην αμερικανική ήπειρο, που αποτέλεσε το λόγο μετανάστευσης για τις Η.Π.Α. και μια επιθυμία οικονομικής ευημερίας.
Από όνειρα άλλο τίποτα! Όπως, όμως, είναι φυσικό αλλού το όνειρο κι αλλού το θαύμα, άλλοι ονειρεύονται σε άλλους συμβαίνουν τα καλά. Μερικοί ποθούν τον άντρα των ονείρων τους, άλλοι μια δουλειά των ονείρων τους, ο καθείς και τα ονείρατά του.
Τα όνειρα είναι επίσης οι διακαείς πόθοι, εκείνα που θέλουμε, αλλά δεν τα έχουμε. Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται που λέει ο λαός μας. Αλλά και για τα παράδοξα που συμβαίνουν νομίζουμε ότι τα είδαμε στα όνειρά μας ή στα πιο τρελά όνειρά μας.
Τα όνειρα μπορεί να είναι καλά, κακά, όμορφα, σημαδιακά, ερωτικά, ζωντανά, περίεργα, φρικτά, προφητικά και άλλα πολλά ονειρευτά.
Για τα ωραία όνειρα υπάρχει η ονειροπαγίδα, που διώχνει τους εφιάλτες και συγκρατεί τα θαύματα που προέρχονται από το υποσυνείδητο.
Οι ονειροπαρμένοι έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τέχνη, να συνθέσουν ονειροδράματα, που διαδραματίζονται σε χώρους φανταστικούς. Αυτή την ικανότητα έχουν κι εκείνοι που δεν είναι αλαφροΐσκιωτοι κι ονειροπόλοι, αλλά ενεργοποιούν στο έπακρο τη φαντασία τους.
Νύχτωσε πια, όνειρα γλυκά, συντροφιά με τον ονειροκρίτη, που θα ερμηνεύσει τα δυσεξήγητα των ονείρων μας.
Ύπνος
Κάθε χρόνο την άνοιξη γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα του ύπνου. Εμείς, ας υπνολεξιλογήσουμε και καθώς η άνοιξη προχωρά κοντά σε όλα τα άλλα, και τα πλάσματα της φύσης ξυπνούν από χειμερία νάρκη, από τον βαθύ ύπνο στον οποίο είχαν πέσει.
Αν μας διαβάζετε πρωί – πρωί και είστε από τον ύπνο ακόμη, αγουροξυπνημένοι, σας ευχόμαστε να έχετε μια καλή και δημιουργική ημέρα, να βρίσκεστε μονίμως σε εγρήγορση, ώστε να μην σας πιάσει κανείς στον ύπνο, σας βρει απροετοίμαστους και σας αιφνιδιάσει. Η πρωινή σας προτίμηση μας κολακεύει, αν και μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι μας βλέπετε στον ύπνο σας, επειδή επιμένετε να ενημερώνεστε τόσο πρωί.
Αν πάλι μας διαβάζετε μεσημέρι και έχετε χρόνο, σας συμβουλεύουμε να πάρετε κανέναν υπνάκο, γιατί ο ύπνος τρέφει τα παιδιά και ο ήλιος τα μοσχάρια, έχει με άλλα λόγια ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα για τον άνθρωπο.
Αν δεν σας κολλάει ύπνος και είναι βράδυ, τότε αξίζει να ακούσετε την ετυμολογία της λέξης ὁ ὕπνος, τοῦ ὕπνου, από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα *seu-p-, που αποτελεί άλλον τύπο της ρίζας από την οποία προέρχεται το ρήμα εὕδω (= κοιμάμαι, βλ. λέξη καθεύδω). Από εδώ και το λατινικό somnus (= ύπνος), το γαλλικό sommeil, η αγγλική insomnia, η αϋπνία, δηλαδή, και τόσα άλλα.
Ο ύπνος μπορεί να είναι βαρύς, ελαφρύς, γλυκός ή ύπνος του δικαίου, χωρίς έγνοιες και σκοτούρες, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο.
Οι υπναράδες τον επιθυμούν διακαώς, όσοι πάσχουν από αϋπνίες θέλουν να κοιμηθούν μα δεν μπορούν. Το υπνωτήριο δεν τους υπνώνει. O υπνόσακος δεν τους χωρά, αλλά και τα υπνωτικά και υπνοβοτάνια δεν είναι λύση. Τους χρειάζεται ο μέγας υπνωτιστής για μερικά σεμινάρια υπνοπαιδείας.
Άλλοι υπνοβατούν και πορευόμενοι παραμιλούν στον ύπνο τους. Στα όνειρά τους, τα ενύπνιά τους ποιος ξέρει τι βλέπουν!
Με τόση υπνοφιλολογία μάς έπιασε υπνηλία. Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά, έλα πάρε και τούτο από τα χασμουρητά μας. Ώρα, λοιπόν, για ύπνο. Πορευόμαστε προς το υπνοδωμάτιο!
Παναγιώτης Δρακόπουλος
Ιστορικός – Συγγραφέας
